TENEBRAE - Oude en nieuwe passiemuziek
PROGRAMMA
Carlo Gesualdo (1566-1613) In Monte Oliveti
Edmund Rubbra (1901-1986) In Monte Oliveti
Carlo Gesualdo Tristis est anima mea
Edmund Rubbra Tristis est anima mea
Carlo Gesualdo Amicus meus
Edmund Rubbra Amicus meus
Tomás Luis de Victoria (1548-1611) Judas mercator
Edmund Rubbra Judas Mercator
Gregorio Allegri (1582-1652) Miserere
Orlandus Lassus (1532-1594) Tristis est anima mea
Tomás Luis de Victoria Una hora non potuistis
Edmund Rubbra Una hora non potuistis
Tomás Luis de Victoria Seniores populi
Edmund Rubbra Seniores populi
John Sanders (1933-2003) The Reproaches
PROGRAMMATOELICHTING
Met ‘Tenebrae’ (duisternis) of ‘Officium Tenebrarum’ (duister officie) wordt in het Latijn het nachtofficie van Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Paaszaterdag aangeduid. In het Nederlands worden deze doorgaans de ‘Donkere Metten’ genoemd. Het zijn de liturgische gebedsuren van Metten en Lauden die in de Noord-Europese kloosters vanaf de vroege middeleeuwen zoveel mogelijk in het donker, dus zonder kaarslicht, werden gevierd. Deze duisternis droeg bij aan de dramatisering van de liturgische teksten.
De Metten zijn opgebouwd uit drie nocturnes (nachtwakes) die bestaan uit een afwisseling van antifonen, psalmen, responsories en lezingen uit de Klaagliederen van Jeremia. Deze liturgische teksten werden aanvankelijk eenstemmig (gregoriaans) gezongen of gesproken. In de loop van de geschiedenis werden deze dramatisch liturgische teksten geregeld ook meerstemmig getoonzet, met name de responsories en Klaagliederen. Diverse renaissancecomponisten schreven complete sets van deze tenebraemotetten. Maar ook latere componisten lieten zich graag door de aangrijpende responsorieteksten inspireren. Eén van hen is de twintigste-eeuwse Engelse componist Edmund Rubbra.
Rubbra componeerde negen responsories voor Witte Donderdag. Dit ten onrechte vrijwel vergeten meesterwerk hebben we in dit programma als uitgangspunt genomen voor een spannende vergelijking met enkele van zijn historische voorgangers. Eerst hoort u de renaissancezetting door Gesualdo of Victoria en onmiddellijk daarna, op dezelfde tekst, die van Rubbra. Het is fascinerend te horen hoe deze zeer verschillende componisten dezelfde tekst tot uitdrukking brengen, maar met geheel andere technieken en stijlmiddelen.
Carlo Gesualdo (1566-1613) In Monte Oliveti
Edmund Rubbra (1901-1986) In Monte Oliveti
Carlo Gesualdo Tristis est anima mea
Edmund Rubbra Tristis est anima mea
Carlo Gesualdo Amicus meus
Edmund Rubbra Amicus meus
Tomás Luis de Victoria (1548-1611) Judas mercator
Edmund Rubbra Judas Mercator
Gregorio Allegri (1582-1652) Miserere
Orlandus Lassus (1532-1594) Tristis est anima mea
Tomás Luis de Victoria Una hora non potuistis
Edmund Rubbra Una hora non potuistis
Tomás Luis de Victoria Seniores populi
Edmund Rubbra Seniores populi
John Sanders (1933-2003) The Reproaches
PROGRAMMATOELICHTING
Met ‘Tenebrae’ (duisternis) of ‘Officium Tenebrarum’ (duister officie) wordt in het Latijn het nachtofficie van Witte Donderdag, Goede Vrijdag en Paaszaterdag aangeduid. In het Nederlands worden deze doorgaans de ‘Donkere Metten’ genoemd. Het zijn de liturgische gebedsuren van Metten en Lauden die in de Noord-Europese kloosters vanaf de vroege middeleeuwen zoveel mogelijk in het donker, dus zonder kaarslicht, werden gevierd. Deze duisternis droeg bij aan de dramatisering van de liturgische teksten.
De Metten zijn opgebouwd uit drie nocturnes (nachtwakes) die bestaan uit een afwisseling van antifonen, psalmen, responsories en lezingen uit de Klaagliederen van Jeremia. Deze liturgische teksten werden aanvankelijk eenstemmig (gregoriaans) gezongen of gesproken. In de loop van de geschiedenis werden deze dramatisch liturgische teksten geregeld ook meerstemmig getoonzet, met name de responsories en Klaagliederen. Diverse renaissancecomponisten schreven complete sets van deze tenebraemotetten. Maar ook latere componisten lieten zich graag door de aangrijpende responsorieteksten inspireren. Eén van hen is de twintigste-eeuwse Engelse componist Edmund Rubbra.
Rubbra componeerde negen responsories voor Witte Donderdag. Dit ten onrechte vrijwel vergeten meesterwerk hebben we in dit programma als uitgangspunt genomen voor een spannende vergelijking met enkele van zijn historische voorgangers. Eerst hoort u de renaissancezetting door Gesualdo of Victoria en onmiddellijk daarna, op dezelfde tekst, die van Rubbra. Het is fascinerend te horen hoe deze zeer verschillende componisten dezelfde tekst tot uitdrukking brengen, maar met geheel andere technieken en stijlmiddelen.